سازمان حفاظت محیط‌زیست همان قدر بر درست بودن این کار تأکید دارد که مخالفان این پروژه بر نادرستی آن. اما صرف‌نظر از درست بودن یا نادرستی چنین طرحی، واقعیت آن است که بسیاری از گونه‌های حیات وحش کشور اکنون در معرض انقراض قرار دارند. حضور دام و دامداران در زیستگاه‌ها و تسخیر آبشخور گونه‌های وحش و نیز شکار بی‌رویه طعمه این‌گونه‌ها از جمله عواملی است که به شرایط ناگوار زیستی گونه‌های نادر حیات وحش کشورمان دامن می‌زند. آنچه در پی می‌آید گزارشی است از وضعیت نابسامان ببرهای بنگال در هند به قلم شر یازی، یکی از خبرنگاران محیط زیست؛ تجربه‌ای که می‌تواند برای حفاظت از تعداد کم شمار گونه‌های وحش کشور کارساز باشد.
جمعیت ببرهای بنگال در هند هر سال کاهش یافته و رو به انقراض است. این در حالی است که دولت هند برای نجات این‌گونه نادر حیات وحش با مشکلات زیادی روبه‌روست. آیا برای نجات ببرها دیر نشده است؟
پارک کوربت، زیستگاه تهی از ببر
پس از طی مسافت زیاد و سفری که 5/7ساعت از دهلی نو به یکی از معروف‌ترین پارک‌های حیات وحش این کشور به طول انجامید، امید من آن بود که با شرایط بهتر و مهیج‌تری روبه‌رو شوم اما شرایط کاملا دور از انتظار بود!
پارک ملی کوربت که در ایالت شمالی آتارانچال واقع است با 1300کیلومتر مربع مساحت یکی از بهترین پارک‌های حیات‌وحش هند به شمار می‌رود. در سفری که با تحمل زحمات زیاد در ماه گذشته به آنجا داشتیم متأسفانه اثری از حیات وحش نیافتیم. پس از گردش در جنگل‌ها و بیشه زارهای این پارک ما فقط توانستیم 4 آهو، 3 گراز وحشی، 2 خرگوش، تعداد زیادی میمون و یک وزغ عظیم‌الجثه را مشاهده کنیم. در آنجا این سؤال به ذهنمان آمد که آیا اینجا زیستگاه قدیمی‌ترین ببرهای هند است؟ چون ما نتوانستیم حتی یکی از آنها را در آنجا ببینیم!
سایال، رئیس هتلی که ما در آن اقامت داشتیم به توریست‌ها و خبرنگاران گفت: اگر چه این پارک به نام یکی از قدیمی‌ترین ببرهای هند در کشور شناخته شده اما نباید انتظار زیادی داشته باشید! او گفت برای خوش شانس‌ترین افراد حدود 4درصد شانس دیدن یکی از ببرهای بنگالی وجود دارد. او اضافه کرد که از 162ببری که در سال2009 حضور آنها به ثبت رسیده است تعداد 134 قلاده از آنها سالم دیده شده‌اند و این تنها خبر خوشی است که در‌باره این گربه‌های بزرگ تا به حال شنیده شده است.
بنا بر اعلام سازمان حیات وحش جهانی در قرن بیستم میلادی در هند حدود 40 هزار ببر وحشی وجود داشته است. در آمارگیری سال2002 این رقم به3642 ببر کاهش یافت و در تلاش‌هایی که در سال2008 انجام شد زنگ خطر انقراض این گونه به صدا درآمد. در آن سال اعلام شد که باقیمانده ببرها فقط به 1411 قلاده رسیده است!
نخستین گام برای حفاظت از ببرها
این موضوع به این معنا نیست که دولت هند اهمیت موضوع را درک نکرده است. در سال1972 همایشی با عنوان «پروژه ببر» در این کشور برگزار شد که هدف آن حمایت از حیات وحش به‌ویژه حفاظت از ببرهای بنگال بود.پس از نخستین سرشماری ملی که در آن سال صورت گرفت تعداد ببرهای باقیمانده 1827 قلاده اعلام شد. این همایش نخستین گام بلند برای حفاظت از ببرها و سرمایه‌گذاری برای جلوگیری از انقراض آنها را در پی داشت و شکار این حیوان نیز ممنوع اعلام شد.
فقط 40 ببر باقیمانده
ابتدا این پروژه با موفقیت چشمگیری همراه شد به‌طوری که جمعیت ببرها از 1200 در دهه1970 به3500 در دهه1990 افزایش یافت اما در تحقیقات انجام شده در سال2008 که توسط سازمان حیات‌وحش هند صورت گرفت زنگ خطر به صدا درآمد و امیدها را به یأس مبدل کرد و این سؤال به ذهن‌ها خطور کرد که چرا دوباره تعداد آنها سقوط کرده است؟ آیا مشکل کمبود زیستگاه‌های آنهاست یا مسئله چیز دیگری است؟ بعضی گزارش‌های رسیده حکایت از آن دارد که مشکل بزرگ‌تر شکار غیرمجاز است. سال گذشته، لاشه چند ببر مرده در اطراف پارک‌های ملی کشور دیده شد؛ اما با وجود تلاش‌های سازمان حیات وحش هند که آن هم بی‌فایده بود تعداد تلفات این حیوان به 85 فقره رسید. در حال حاضر تعداد ببرهای باقیمانده در تمام زیستگاه‌های این کشور که از آنها حفاظت می‌شود فقط 40 قلاده اعلام شده است!
بخشی از ببرهای بنگال به‌علت تجارت سودمندشان کشته می‌شوند و استخوان‌های آنها برای تولید داروهای شرقی(هندی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این حرکت غیرقانونی در شمال هند در نیمه دهه1980 شروع شده و هنوز هم به خاطر کسب مقادیر ناچیزی پول توسط قبایلی که جنگل‌ها را به‌خوبی می‌شناسند ادامه دارد. این حرکت غیرقانونی در هند جرم تلقی شده و مجازات از3 تا 7سال زندان و پرداخت جریمه نقدی 50هزار تا 200هزار روپیه را به همراه دارد اما به‌رغم این نوع مجازات‌های سنگین هنوز هم دولت با مشکلاتی مواجه است و شکار غیرقانونی این حیوان ادامه دارد .با وجود صدها مورد تخلف، تا به حال فقط 17نفر متخلف دستگیر شده و حکم در مورد آنها اجر شده است.
سمیرسینا، نماینده سازمان حیات وحش جهان و اتحادیه بین‌المللی حمایت از طبیعت و حیات وحش که در هند اقامت دارد در حال مجادله، بحث و گفت‌وگو با دولت است تا آنها را وادارکند که دیدبانی‌های وسیع‌تر و سیاست‌های قوی‌تری را اعمال کنند. او عقیده دارد که حفاظت از حیات وحش و زیستگاه آنها باید با هم انجام شود و نقش و اهمیت کارهای خلاف قانون را نیز نباید از یاد برد چون در خلال سال‌های 1993 و 1994 که زمینه برای انجام کارهای خلاف قانون مهیا بوده میزان بالای جرائم به وضوح نمایان است.او در این باره می‌گوید: در مناطق حفاظت شده ببرها در «پانا» و«ساریسکا» به روشنی می‌بینیم که تمام جمعیت ببرها بر اثر اعمال کارهای خلاف قانون از بین رفته‌اند و اکنون زمان آن رسیده که ثابت کنیم در کارمان جدی هستیم.
ضرورت ارتقای آگاهی عمومی به جای برگزاری همایش‌های فرمایشی
سایال تأکید می‌کند: در پارک حفاظت شده کوربت هرگز شنیده نشده که هیچگونه کار خلافی صورت گیرد اما در عوض جنگ در بیرون پارک بین ببرها و افراد بومی برای بقای زندگی ادامه دارد. مردم نزدیک این زیستگاه به گله‌های دامشان وابسته‌اند و اگر دام‌های آنها توسط ببرها شکار شوند مردم گوشت آنها را سمی کرده و در مسیر ببرها قرار می‌دهند و ببرها با خوردن گوشت‌های مسموم شده، تلف می‌شوند.
دولت باید برای این مشکل چاره‌ای بیندیشد و جلو زیان دامداران و در نتیجه تلف شدن ببرها را بگیرد و به جای هزینه کردن ده‌ها میلیون روپیه در اجلاس‌ها و همایش‌های عمومی، آگاهی را در بین اقشار مختلف مردم گسترش دهد.دکتر کی‌سنکار، پروفسور و هماهنگ‌کننده تحقیقات در سازمان حیات وحش هند تصریح می‌کند: اگر هند به بقای ببرها علاقه‌مند است باید تصمیماتی سودمند و فوری اتخاذ کند. اکنون وضعیت تحت کنترل است اما باید فضای امنی را برای ببرها جست‌وجو کنیم.
با جابه‌جا کردن و دور کردن روستائیان از زیستگاه‌های حفاظت‌شده و ترمیم و مرمت جنگل‌ها و زیستگاه‌ها و حفاظت مداوم از ببرهای باقیمانده می‌توان به این مهم دست یافت.او می‌گوید که تا به حال موفقیت‌های زیادی در تولید و تکثیر ببرها در زیستگاه‌های ساریسکا و پانا صورت گرفته اما هنوز نکات مبهم زیادی وجود دارد که ما در‌باره ببرها و حیات‌وحش نمی‌دانیم.
محققان و رسانه‌های عمومی باید تلاش وسیعی را در این امر آغاز کنند و سطح آگاهی عمومی را افزایش دهند. هند با دارا بودن بزرگترین جمعیت ببر در جهان به حال خود رها شده است و بقای گونه‌ها اکنون به هدایت جوامع بستگی دارد.
منبع: The diplomat
